یادداشت زیر که نگاه تعدادی از کارشناسان و افراد با سابقه‌ی کار سیاسی را بازتاب میدهد توسط یک مرکز تحقیقاتی اروپایی منتشر شده است، این یادداشت دلایل وجود تهدیدات مسلم برای دموکراسی و ارزش های اروپایی را بررسی می‌کند. آنچه در این مقاله، که مختصری از آن را در زیر آورده‌ایم، جلب توجه می‌کند نوع نگاه این کارشناسان به مشکل، آسیب شناسی آن و پیشنهاد راهکارها برای این مشکل است.
در سراسر این مقاله سه نکته برجسته شده است؛
- نفوذ از خارج اروپا به دورن اروپا و ضعف‌های درون اروپا، که تضعیف قدرت سیاسی اروپا را بدنبال دارد، منجر به تصعیف دموکراسی خواهد شد و این دغدغه اصلی این کارشناسان است.
- نقش فناوری دیجیتال و رسانه‌های مجازی برای تماس با مردم در بازگرداندن اعتماد آنها بارها مورد تاکید است.
- تمرکز اصلی بر روی شناختن و واکسیناسیون کردن کمبودها و کاستی‌های درون اروپا است.
باید اعتراف نمود که چشم بدنبال یافتن تحلیلی از مشکلات درونی اروپا با «اسلام» و «مسلمانان افراطی» می‌گشت. اما اثری از اینگونه نزدیکی به مسئله و بطور تاکیدی در این یادداشت ندید و این کارشناسان همه‌ی مردم اروپا را مخاطب سفارشات و راهکارهای خود می‌دیدند. طبیعی است که اینگونه دیدن مسائل نشان از قدرت بالای جایگاه دموکراسی در نگاه آنان و باور سخت آنها به اتکای به مردم را دارد.
در ازای اینگونه تحلیل و نقد مشکلات جاری و آتی درگیر با ارزشهای فرهنگ سیاسی-اجتماعی اروپا با روش های تحلیل دولتمردان کشورهای غیردموکراتیک و از جمله جمهوری اسلامی برخورد می‌کنیم. نگاه‌ها در اینگونه کشور‌ها کاملا فراافکنانه است. همه چیز بر گردن و تقصیر خارجی‌هاست. هر توجیهی و هر نگاهی به این سو می‌چرخد که واقعیات را از مردم باید پنهان کرد. مردم را از تکنولوژی دنیای دیجیتال – که در جهان رایج است – دور نگاه داشت. مردم را با اخبار و حرف‌های احساسی متهیج ساخت و برای مدتی نامعلوم شکاف دیوار را با گچ سفیدی پوشاند. و نتیجه معلوم است. اعتراضات و نارضایتی‌های مردم همیشه اسباب نگرانی اینگونه حکومت‌ها هستند.
نگاهی به مختصری از این یادداشت:
نقش اروپا در جهان امروز در طول ده‌های گذشته بسیار زیر نقد و تحلیل بوده است و کارشناسان زیادی برای نشان دادن ساز و کارهای سیاسی دولتمردان اروپا که می‌تواند به ارزشهای بزرگ فرهنگ اروپا لطمه بزند پرداخته‌اند. تهدید‌ها برای دموکراسی کم نیستند و از دید این کارشناسان بجاست که دولتمردان به آینه بنگرند و ببینند که برای حفظ دموکراسی چه کرده‌اند.
رییس مرکز تحقیقاتی «رفرم در اروپا» بر این باور است اروپا هم در برابر دشمنان خارجی و هم در برابر دشمنان داخلی ارزشهای اروپا ناکافی عمل کرده است. آنگونه که دموکراسی در اروپا جزوی لاینفک است و درک از آن کافی است و نیازی به مکانیزم‌های دفاعی ندارد. این معزل در کنار دیگر نگرش اروپاییان به مسائل جهان تشدید می‌شود و آن زمانی است که باز اروپاییان فکر می‌کنند برداشت و نتایج تحلیل آنها از مسائل جهانی کفایت می‌کند و درست‌ترین است. در حالیکه این نگاه که پس از پایان جنگ سرد جان گرفت که جلوی دموکراسی را نمی‌توان گرفت، امروز با چالش‌های زیادی روبرو است. دکترین تشکیل اتحادیه اروپا نیز بر اساس همین نقد تاریخی صورت گرفت اما امروز نشان میدهد کفایت لازم را نداشته است. شاید اروپایی‌ها در تحلیل‌های خود نتواستند این ریسک را جای دهند که دولتمردان قدرت‌های سیاسی بزرگ می‌توانند استراتژی‌هایی برای حفظ سیستم خود از نفوذ ارزشهای اروپایی برگزینند.
در این مقاله بطور اخص اشاره به روسیه، چین و راست افراطی آمریکا می‌شود. اولی سعی می‌کند به پوپولیست‌های اروپایی نزدیک شود، چین زیر خیمه‌ی تدبیرات و قراردادهای اقتصادی دموکراسی را دور می‌زند و سومی نیز نفوذ به درون کشورهای اتحادیه اروپا، ازجمله لهستان و مجارستان را دامن می‌زند.
از سوی دیگر جدا از جهان خارج از اروپا، اتحاد اروپا در درون خود الزامات و قوانین محکمی را برای پذیرفتن کشورهای اروپایی که از دموکراسی کافی برخوردار نبودند شرط عضویت قرار داد. اما این کشور‌ها مدتی پس از دریافت عضویت به کاهلی در مقدم شمردن دموکراسی مشغول ماندند.
همانگونه که امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه خاطر نشان کرده است، امسال باید در انتخابات پارلمان اروپا فشار بر دفاع از دموکراسی باشد. در عمل این مهم است که لیبرالیسم مطرح باشد و ورود نیروهایی که لیبرالیسم را محترم نمی‌دارند کار را در آینده سخت خواهد کرد. اروپا باید نگران این باشد که نهاد‌ها و سازمان‌های اروپایی که برساخته از دموکراسی هستند باید دور از نفوذ و تشویق‌های دولت‌های غیر دموکراتیک بمانند و همچنان سرسختانه از دموکراسی دفاع نمایند.
نگاه جدید به ایجاد امکان ایفای نقش در سیاست به شهروندان اروپایی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. زنان، مهاجرین، گروه‌های اتنیکی و جوانان را باید در سیاست فعال‌تر کرد و جا را برای افراطی‌ها و پوپولیست‌ها تنگ نمود. این یک غنیمت است که امروز ایجاد شبکه‌های مردمی کار بسیار راحتی است و مردم می‌توانند در مسائل مدنی و سیاسی فعال باشند.
ترس از دنیای رسانه‌های مجازی و چالش‌های عصر دیجیتال و برخورد با تاثیرات آنها و بطور کلی ترسیدن از آنچه حریف می‌کند هیچ راه کمکی برای حمایت از دموکراسی نیست. بلکه باید فعال‌تر و با شجاعت برای ارتقای دموکراسی به جایگاه راستین خود وارد میدان شد. باید شهروندان را معتمد ساخت تا با سیاست‌گذاران همکاری کنند و در حباب خود نمانند.
تحلیل/نقطه
۱۷ مارس ۲۰۱۹
